Felsefe dünyayı algılama şekli. Yani var olanı, hiçbir otoriteye dayanmadan ve dolayısıyla hiçbir önceden verilmis cevabı kabul etmeden, algılamak demek!
Nasıl ki, bir Hintli, Çinli dünyayı kendisine has şekilde algılıyorsa, felsefe de bunlardan farklı olarak bir dünya algılıyor. Dolayısıyla, felsefe dedigimiz olay, kendisinden öncekilerinden ve diğerlerinden farklı ve bambaşka bir anlayış getiriyor. Bunun ne zaman ve nerede oldugunu biliyoruz! Bizim Milet'de, yani antik Yunan'da, M.Ö VI. asırda!
Bunun üzerinde neden ısrar ediyorum?
Çünkü bilim, ancak ve ancak, dünyanın hiçbir dayanak olmadan anlaşıldığı, yani cevabın önceden ve her zaman için verilmedigi, tam aksine, sorulan sorulara göre verildigi yerde doğabilir ve de var olabilir.
Şu halde bilim, belirli bir dünya algılayışının ürünü. Bu haliyle de, diger dünya algılayışlarının zıttı, antitezi. Dünyaya yukarıda tarif ettigim üzere bakmayan insan, bilimi anlayamaz (nerede kaldi ki ona meydan verebilsin).
Şu halde dünyada iki türlü anlayış var: Birisi cevabı verilmis olan, soru sormayi gerektirmeyen ve her zaman geçerli olan (otorite), diger tarafta ise cevabı olmayan ve ancak soru sorarak ve bunlara cevap verebildigi ölçüde dünyayi anlayabilen bir anlayis(otorite yoklugu=felsefe)
Bundan dolayıdır ki, Yunanla (yani felsefeyle) birlikte bilim doğuyor (matematik, fizik, biyoloji, dil bilimi, vs.) Bu kökenin ve doğusun anlaşılmaması büyük bir yanılgıya sebeb oluyor. Mesela Ilber Ortayli bile, "Kimse bilim Yunan'la birlikte doğmuştur demesin" diyor.
"Çünkü, tam olarak tarifi nedir, bilinmiyor. Mesela Hint'te, sifir, bulundu" diyor. Halbuki tarif açik: "Hiçbir otoriteye dayanmadan, sadece insanin ortaya attigi akil yürütme ve varsayimlari, gözlem yoluyla dogrulayabilmesi veya çürütebilmesi". Bunun disindaki sey bilim degil!
Dolayisiyla felsefe, bilimi dogurdu. Zaten her şey felsefenin ürünüdür. Varolan ve inanılan hayaller inançlar da düşünmenin ürünü ve felsefe de düşünmek olduğuna göre felsefe her şeyin nedenidir. Peki felsefeyle bilim arasindaki iliskinin tarihi seyri nedir? XVII. asirda ortaya çikan "Bilimsel Devrim"'le birlikte önemli bir safha yasandi bu alanda.
XVII. asirda ortaya çikan "Bilimsel Devrim"'le birlikte önemli bir safha yasandi bu alanda. Var olani matematige boyun egdirme (Descartes, Galileo, Leibniz) anlayisi, bilimi felsefeden bagimsiz bir sekilde isleyebilir hale getirdi, ve artik bilim, çalisabilirlilige indirgendi.
Önceden felsefenin içinde bulunan bilimlerin hepsi (matematik,astronomi, fizik,biyoloji ve daha sonra antropoloji, sosyoloji, psikoloji) bu yöntem sayesinde, felsefeden ayrilarak, kendi baslarina var oldular. Bu yalnizca bu alanda kalmadi, bizzat yasamin kendisini de sirayet etti.
Ne ile? Aydinlanma fikirleri ve modernite ile. "Siyaset, artik aklin egemenligini kabul etti!" Peki felsefe ne oldu bu arada? -Kendisini tüketti; yani hedefine ulasti (amaci rasyonel biçimde algilanan ve buna göre düzenlenen bir dünyaydi ki bu gerçek oldu).
Bilimin ortaya çikardigi teknoloji ve bunun yarattigi kolaylik ve güç, felsefi olmayan dünyalari da, mecburen, bu alana itti ve bu yasam tarzina itti, itiyor. Yukarida bahsettigim ayrışmadan dolayı, felsefi dünyadan olmayan insanlar da, bilim yapabilir hale geldiler.
Fakat, dünya algıları bundan iki, üç bin yil önce nasılsa, öyle kaldigindan, ortaya tuhaf bir durum çikti. Bilim yapabiliyorlar (veya onun ürünü olan teknolojinin mecburiyetini kabul ediyorlar) fakat dünyaya bilimsel bir sekilde bakmadan bunu yapıyorlar.
Çünkü artik bilim yapmak için felsefeye ihtiyaç yok. Iste bunun için Heidegger, "Bilim düsünmez" diyor. Kendi yöntemine göre, verilmis olan probleme çözer ve bu da, (yine Heidegger diyor) "onun sansidir" ve bu kadar ilerleyebilmesinin sebebidir. önünde hiçbir engel yoktur.
Burada engel derken sunu kastediyorum: belirli bir dünya anlayisi.Mesela dünyaya bilimsel sekilde bakmayan insanlar da artik bilim yapabilir ve ona katki da bulunabilirler.Ama yalnizca bu da degil: dünyaya bilimsel bakan Yunan'da bile, varlik anlayisi bazi seylere yapmaya engeldi.
Misal: dogayi, matematige indirgemek ve onun üzerinde operasyonlar yapmak, bir Yunanlı için tasavvur edilemez bir seydi, barbarlıktı.
Bunun içindir ki teknolojiyi yapabilecek kadar bilgileri olmasina rağmen böyle bir işe girişmemişler.
Bilimsel Devrim'le birlikte, artık, bilim bunlardan arındı ve bilim sadece, sürekli işleyen, belirli bir yönteme indirgendi; böylece sonsuz sekilde ilerlemesinin önü açıldı. Dolayisiyla felsefeyle bilim yapmanin bir manasi yok şu an.Bilim yapacak olan, gitsin bilim insani olsun!
Peki felsefenin alanı ne şu halde? -Böyle (bilimsel) bir dünyayi düşünmek! Bunun kökenleri ve bu dünyanin manasını, çünkü artik eskiden var olan manalarin hepsi, bu processus karsisinda, anlamlarini yitirdiler. Iste felsefe bu hali düşünmeli ve buradan yeni bir yol açmalı!
Nasıl ki, bir Hintli, Çinli dünyayı kendisine has şekilde algılıyorsa, felsefe de bunlardan farklı olarak bir dünya algılıyor. Dolayısıyla, felsefe dedigimiz olay, kendisinden öncekilerinden ve diğerlerinden farklı ve bambaşka bir anlayış getiriyor. Bunun ne zaman ve nerede oldugunu biliyoruz! Bizim Milet'de, yani antik Yunan'da, M.Ö VI. asırda!
Bunun üzerinde neden ısrar ediyorum?
Çünkü bilim, ancak ve ancak, dünyanın hiçbir dayanak olmadan anlaşıldığı, yani cevabın önceden ve her zaman için verilmedigi, tam aksine, sorulan sorulara göre verildigi yerde doğabilir ve de var olabilir.
Şu halde bilim, belirli bir dünya algılayışının ürünü. Bu haliyle de, diger dünya algılayışlarının zıttı, antitezi. Dünyaya yukarıda tarif ettigim üzere bakmayan insan, bilimi anlayamaz (nerede kaldi ki ona meydan verebilsin).
Şu halde dünyada iki türlü anlayış var: Birisi cevabı verilmis olan, soru sormayi gerektirmeyen ve her zaman geçerli olan (otorite), diger tarafta ise cevabı olmayan ve ancak soru sorarak ve bunlara cevap verebildigi ölçüde dünyayi anlayabilen bir anlayis(otorite yoklugu=felsefe)
Bundan dolayıdır ki, Yunanla (yani felsefeyle) birlikte bilim doğuyor (matematik, fizik, biyoloji, dil bilimi, vs.) Bu kökenin ve doğusun anlaşılmaması büyük bir yanılgıya sebeb oluyor. Mesela Ilber Ortayli bile, "Kimse bilim Yunan'la birlikte doğmuştur demesin" diyor.
"Çünkü, tam olarak tarifi nedir, bilinmiyor. Mesela Hint'te, sifir, bulundu" diyor. Halbuki tarif açik: "Hiçbir otoriteye dayanmadan, sadece insanin ortaya attigi akil yürütme ve varsayimlari, gözlem yoluyla dogrulayabilmesi veya çürütebilmesi". Bunun disindaki sey bilim degil!
Dolayisiyla felsefe, bilimi dogurdu. Zaten her şey felsefenin ürünüdür. Varolan ve inanılan hayaller inançlar da düşünmenin ürünü ve felsefe de düşünmek olduğuna göre felsefe her şeyin nedenidir. Peki felsefeyle bilim arasindaki iliskinin tarihi seyri nedir? XVII. asirda ortaya çikan "Bilimsel Devrim"'le birlikte önemli bir safha yasandi bu alanda.
XVII. asirda ortaya çikan "Bilimsel Devrim"'le birlikte önemli bir safha yasandi bu alanda. Var olani matematige boyun egdirme (Descartes, Galileo, Leibniz) anlayisi, bilimi felsefeden bagimsiz bir sekilde isleyebilir hale getirdi, ve artik bilim, çalisabilirlilige indirgendi.
Önceden felsefenin içinde bulunan bilimlerin hepsi (matematik,astronomi, fizik,biyoloji ve daha sonra antropoloji, sosyoloji, psikoloji) bu yöntem sayesinde, felsefeden ayrilarak, kendi baslarina var oldular. Bu yalnizca bu alanda kalmadi, bizzat yasamin kendisini de sirayet etti.
Ne ile? Aydinlanma fikirleri ve modernite ile. "Siyaset, artik aklin egemenligini kabul etti!" Peki felsefe ne oldu bu arada? -Kendisini tüketti; yani hedefine ulasti (amaci rasyonel biçimde algilanan ve buna göre düzenlenen bir dünyaydi ki bu gerçek oldu).
Bilimin ortaya çikardigi teknoloji ve bunun yarattigi kolaylik ve güç, felsefi olmayan dünyalari da, mecburen, bu alana itti ve bu yasam tarzina itti, itiyor. Yukarida bahsettigim ayrışmadan dolayı, felsefi dünyadan olmayan insanlar da, bilim yapabilir hale geldiler.
Fakat, dünya algıları bundan iki, üç bin yil önce nasılsa, öyle kaldigindan, ortaya tuhaf bir durum çikti. Bilim yapabiliyorlar (veya onun ürünü olan teknolojinin mecburiyetini kabul ediyorlar) fakat dünyaya bilimsel bir sekilde bakmadan bunu yapıyorlar.
Çünkü artik bilim yapmak için felsefeye ihtiyaç yok. Iste bunun için Heidegger, "Bilim düsünmez" diyor. Kendi yöntemine göre, verilmis olan probleme çözer ve bu da, (yine Heidegger diyor) "onun sansidir" ve bu kadar ilerleyebilmesinin sebebidir. önünde hiçbir engel yoktur.
Burada engel derken sunu kastediyorum: belirli bir dünya anlayisi.Mesela dünyaya bilimsel sekilde bakmayan insanlar da artik bilim yapabilir ve ona katki da bulunabilirler.Ama yalnizca bu da degil: dünyaya bilimsel bakan Yunan'da bile, varlik anlayisi bazi seylere yapmaya engeldi.
Misal: dogayi, matematige indirgemek ve onun üzerinde operasyonlar yapmak, bir Yunanlı için tasavvur edilemez bir seydi, barbarlıktı.
Bunun içindir ki teknolojiyi yapabilecek kadar bilgileri olmasina rağmen böyle bir işe girişmemişler.
Bilimsel Devrim'le birlikte, artık, bilim bunlardan arındı ve bilim sadece, sürekli işleyen, belirli bir yönteme indirgendi; böylece sonsuz sekilde ilerlemesinin önü açıldı. Dolayisiyla felsefeyle bilim yapmanin bir manasi yok şu an.Bilim yapacak olan, gitsin bilim insani olsun!
Peki felsefenin alanı ne şu halde? -Böyle (bilimsel) bir dünyayi düşünmek! Bunun kökenleri ve bu dünyanin manasını, çünkü artik eskiden var olan manalarin hepsi, bu processus karsisinda, anlamlarini yitirdiler. Iste felsefe bu hali düşünmeli ve buradan yeni bir yol açmalı!
Yorumlar
Yorum Gönder